Dopaminemetabolisme: Synthese, Cofactoren, Remmers en Genetische Invloeden

Dopamine is een cruciale neurotransmitter die een centrale rol speelt bij motivatie, beloning, focus, beweging, leren en emotionele regulatie. Een goede balans in dopamine is essentieel voor een gezonde hersenfunctie.

 

Om die balans te behouden, moet het lichaam dopamine aanmaken, gebruiken en weer afbreken op een efficiënte manier. Dit proces hangt af van specifieke voedingsstoffen (cofactoren), kan beïnvloed worden door remmende factoren, en wordt mede bepaald door je genetische aanleg.

 

In dit artikel lees je hoe dopamine wordt geproduceerd en afgebroken, welke factoren het proces kunnen verstoren, en welke genen een rol spelen.

 

🔁 Synthese van dopamine: van tyrosine tot neurotransmitter

Dopamine wordt gemaakt uit het aminozuur tyrosine, dat afkomstig is uit voeding (vooral eiwitrijke voeding) of gevormd wordt uit fenylalanine.

🧬 De belangrijkste stappen:

  1. Fenylalanine → Tyrosine
     ▸ Enzym: Fenylalaninehydroxylase (PAH)
     ▸ Cofactor: BH4 (tetrahydrobiopterine)

  2. Tyrosine → L-DOPA
     ▸ Enzym: Tyrosinehydroxylase (TH)
     ▸ Cofactoren: BH4, ijzer, zuurstof, vitamine C

  3. L-DOPA → Dopamine
     ▸ Enzym: Aromatisch L-aminozuurdecarboxylase (AADC / DDC)
     ▸ Cofactor: Vitamine B6 (PLP)

🧪 Essentiële cofactoren voor dopamine-aanmaak

Voor een goede dopamineproductie heeft het lichaam onderstaande cofactoren nodig:

Een tekort aan deze stoffen kan leiden tot verlaagde dopamineproductie, zelfs als je voldoende eiwitten eet.

 

🔄 Afbraak van dopamine: twee hoofdwegen

Na gebruik moet dopamine veilig worden afgebroken om overprikkeling of oxidatieve schade te voorkomen.

1. COMT-route (Catechol-O-methyltransferase)

  • Zet dopamine om in 3-methoxytyramine
  • Vereist magnesium en SAMe (S-adenosylmethionine)
  • Eindproduct: HVA (homovanillinezuur)

2. MAO-route (Monoamine Oxidase)

  • Zet dopamine om in DOPAC (dihydroxyfenylazijnzuur)
  • Vereist FAD (afkomstig van vitamine B2)
  • Twee vormen:
    • MAO-A: breekt serotonine en noradrenaline af
    • MAO-B: specifiek voor dopamine

🛑 Factoren die dopaminemetabolisme remmen

❌ Tekorten aan voedingsstoffen:

  • Te weinig B6, ijzer, vitamine C, BH4, of magnesium
  • Slechte methylatie (laag folaat/B12) → minder SAMe → tragere COMT-afbraak

❌ Chronische stress en ontsteking:

  • Verhoogt cortisol → remt dopamineactiviteit
  • Oxideert BH4 → minder beschikbaar voor dopamineproductie

❌ Toxines en medicatie:

  • Zware metalen zoals lood en kwik beschadigen enzymen
  • Sommige medicijnen (bv. antipsychotica, amfetamines, antidepressiva) ontregelen dopamine
  • Pesticiden zoals glyfosaat kunnen dopaminecellen aantasten

❌ Darmproblemen:

  • Slechte darmflora kan aminozuuropname en precursoren verstoren
  • Ontregelt het darm-hersen-as mechanisme dat dopamine beïnvloedt

🧬 Genen die invloed hebben op dopamine

Bepaalde SNP’s (genetische variaties) beïnvloeden dopamineproductie, afbraak of gevoeligheid van receptoren.

🔹 COMT (Catechol-O-methyltransferase)

  • SNP: rs4680 (Val158Met)
  • Met/Met = trage COMT → dopamine blijft langer actief (→ gevoelig, angstig)
  • Val/Val = snelle COMT → snelle afbraak (→ lage dopamine, concentratieproblemen)

🔹 MAO-A / MAO-B

  • SNP's bepalen afbraaksnelheid van dopamine
  • Lage activiteit MAO-A = meer dopamine, maar risico op impulsiviteit
  • Hoge activiteit = snelle afbraak → vermoeidheid, depressie

🔹 GCH1 (GTP Cyclohydrolase 1)

  • Produceert BH4, essentieel voor dopamine
  • Verminderde werking → minder BH4 → slechtere neurotransmitterproductie

🔹 MTHFR (Methyleentetrahydrofolaatreductase)

  • Indirect: beïnvloedt methylatie en BH4-stabiliteit via folaat
  • C677T of A1298C = tragere omzetting van folaat → minder SAMe/BH4-ondersteuning

🔹 SLC6A3 (Dopamine Transporter / DAT1)

  • Zorgt voor heropname van dopamine in de cel
  • Bepaalde variaties zijn gelinkt aan ADHD, motivatiegebrek

🔹 DRD2, DRD4 (Dopamine-receptor-genen)

  • Bepalen gevoeligheid van dopamine-receptoren
  • Variaties kunnen invloed hebben op verslavingsgevoeligheid, beloningssysteem en stemmingsstoornissen

🧠 Samenvatting: wat beïnvloedt dopaminebalans?

🔬 Wil je dieper duiken?

Functionele testen zoals de Organische Zuren Test (OAT) geven inzicht in dopamine-afbraakproducten (zoals HVA en DOPAC). Genetische testen (zoals StrateGene, Nutrition Genome, of 23andMe + interpretatietools) laten zien welke variaties jij hebt.

Heb je last van:

  • Brain fog
  • Weinig motivatie of drive
  • Apathie of angst
  • ADD/ADHD-achtige symptomen
  • Burn-out of depressie

... dan kan het de moeite waard zijn om je dopaminebalans en genetische aanleg te onderzoeken.

«   »