Folaat, een B-vitamine die essentieel is voor DNA-synthese, herstel en methylatie, speelt een cruciale rol in allerlei lichamelijke processen. Maar niet alle folaat is hetzelfde. Het lichaam gebruikt van nature folaten uit voedsel, terwijl veel supplementen en verrijkte voedingsmiddelen foliumzuur, een synthetische vorm, bevatten. Het enzym dihydrofolaatreductase (DHFR) is nodig om foliumzuur om te zetten in een actieve vorm – maar dit enzym heeft een beperkte capaciteit, en dat kan een probleem zijn bij hoge innames van foliumzuur.
Wat is DHFR?
DHFR staat voor dihydrofolaatreductase, een enzym dat voorkomt in de lever en andere weefsels. Het speelt een belangrijke rol in de folaatcyclus, een metabolisch proces dat de aanmaak van purines en thymidylaat ondersteunt – essentiële bouwstenen voor DNA en RNA.
De specifieke taak van DHFR is het omzetten van dihydrofolaat (DHF) naar tetrahydrofolaat (THF), de biologisch actieve vorm van folaat. Wanneer synthetisch foliumzuur wordt ingenomen, moet dit eerst worden omgezet door DHFR in DHF, en daarna nogmaals in THF.
Foliumzuur vs. Natuurlijke Folaten
- Natuurlijke folaten, die voorkomen in bijvoorbeeld bladgroenten en peulvruchten, zijn al in een gereduceerde en bruikbare vorm aanwezig (zoals 5-MTHF of THF).
- Foliumzuur is een geoxideerde, synthetische vorm die niet in de natuur voorkomt. Het is stabiel en goedkoop, wat het populair maakt in supplementen en verrijkte voedingsmiddelen.
In tegenstelling tot natuurlijke folaat moet foliumzuur via twee DHFR-afhankelijke stappen worden omgezet voordat het actief wordt. Dit omzettingsproces verloopt traag en raakt snel verzadigd bij mensen.
De DHFR-flessenhals
DHFR heeft een beperkte activiteit in de menselijke lever. Dat betekent dat bij een bepaalde hoeveelheid foliumzuur het enzym overbelast raakt. Wanneer dit gebeurt, kan er niet-gemetaboliseerd foliumzuur (UMFA) in de bloedbaan gaan circuleren.
Onderzoek toont aan dat zelfs gematigde doseringen (bijvoorbeeld meer dan 200 microgram via verrijkte voeding of supplementen) de DHFR-capaciteit bij sommige mensen al kunnen overschrijden. Mogelijke gevolgen van langdurige blootstelling aan UMFA zijn onder andere:
- Het maskeren van een vitamine B12-tekort, vooral bij ouderen
- Mogelijke verstoring van de werking van het immuunsysteem
- Veranderingen in genexpressie via epigenetische mechanismen
- Mogelijke relatie met bepaalde vormen van kanker (nog onderwerp van discussie)
Waarom is dit belangrijk?
Hoewel foliumzuurverrijking het aantal gevallen van neurale buisdefecten bij pasgeborenen sterk heeft verminderd, wordt er steeds meer gekeken naar de mogelijke nadelen van een overmatige inname van synthetisch foliumzuur – vooral bij mensen die niet tot de risicogroepen behoren.
Mensen die extra gevoelig kunnen zijn voor DHFR-verzadiging zijn onder andere:
- Personen met genetische variaties (zoals MTHFR-polymorfismen)
- Mensen die veel verrijkte voedingsmiddelen en supplementen gebruiken
- Zwangere vrouwen die langdurig hoge doses foliumzuur innemen
Alternatieven en Aanbevelingen
Om overbelasting van DHFR te voorkomen, adviseren sommige gezondheidsdeskundigen:
- Actieve folaatvormen te gebruiken in supplementen, zoals 5-MTHF (5-methyltetrahydrofolaat)
- Totale foliumzuurinname te monitoren, vooral bij gebruik van meerdere verrijkte producten
- Genetische testen te overwegen (zoals op MTHFR-varianten) die de folaatstofwisseling beïnvloeden
Conclusie
DHFR speelt een essentiële rol bij de omzetting van foliumzuur naar zijn actieve vorm, maar het enzym heeft een beperkte capaciteit. Bij een hoge inname van synthetisch foliumzuur kan deze capaciteit overschreden worden, wat leidt tot ophoping van niet-gemetaboliseerd foliumzuur. Hoewel foliumzuurverrijking aanzienlijke gezondheidsvoordelen heeft gebracht, onderstreept deze kennis het belang van persoonlijke voedingsadviezen en een gebalanceerde inname. Het kiezen van natuurlijke folaatbronnen of actieve folaatsupplementen kan helpen om het lichaam beter te ondersteunen en risico’s op lange termijn te beperken.