Van je ochtendkoffie tot het eindeloos scrollen op je telefoon: veel van wat we dagelijks doen heeft één gemene deler — dopamine.
Dopamine is een neurotransmitter die een centrale rol speelt in motivatie, beloning, plezier en gewoontevorming. Maar het draait niet alleen om je goed voelen – het gaat vooral om het vooruitzicht van iets wat goed voelt. Voor veel mensen zijn hun dagelijkse gewoontes niet willekeurig, maar diep verbonden met het verlangen van het brein naar die dopamine-"kick".
Het probleem? Vaak beseffen we niet dat we dopamine achterna zitten. En zonder dat bewustzijn kunnen deze gewoonten compulsief, onevenwichtig of niet langer passend worden bij onze werkelijke behoeften.
Door de juiste vragen te stellen kunnen we inzicht krijgen in onze (of de cliënt zijn/haar) relatie met dopaminegedreven gedrag, en de onderliggende drijfveren ontdekken.
🏃♂️ 1. Wat is je relatie met sport?
Is beweging een gezonde gewoonte of een manier om een dopamineboost te krijgen?
- Voel je je onrustig als je een dag niet sport?
- Is sporten een manier om controle te houden of stress te reguleren?
- Oefen je te veel zonder herstelmomenten?
Inzicht: Voor sommigen is bewegen gezond en voedend. Voor anderen kan het een vorm van controle zijn, of een manier om onbewust ongemak te vermijden.
🧠 2. Ben je verslaafd aan stress? Altijd druk?
Ben je afhankelijk van het druk-zijn gevoel?
- Wat gebeurt er als je even helemaal niets doet?
- Is “druk” zijn een manier om stilte of gevoelens te ontwijken?
- Voel je je schuldig tijdens rustmomenten?
Inzicht: Altijd bezig zijn kan een vorm van verslaving zijn. Dopamine bloeit op bij doelen en actie – maar rust en herstel zijn net zo essentieel voor balans.
📱 3. Hoe is je relatie met je telefoon?
Verbinding of gewoonte?
- Check je je telefoon zonder erbij na te denken?
- Is scrollen een afleiding van iets anders (verveling, emoties, stilte)?
- Kun je rustig zitten zonder je telefoon erbij?
Inzicht: Dopamine reageert sterk op nieuwheid – en telefoons geven een continue stroom van microbeloningen. Maar te veel prikkels kunnen ons vermogen om te genieten van het moment afstompen.
🎛️ 4. Wat is je relatie met controle?
Veel dopaminegedreven activiteiten houden ons gevoel van controle intact – maar wat zit daaronder?
- Gebruik je routines, taken of doelen om rust te voelen?
- Wat voel je als dingen onzeker of onvoorspelbaar zijn?
Inzicht: Activiteiten zoals opruimen, plannen of checklists kunnen rust geven – maar soms maskeren ze angst, verdriet of een gevoel van tekortschieten.
☕ 5. Ben je afhankelijk van koffie… of van het ritueel?
- Drink je koffie om fysiek wakker te worden – of mentaal?
- Ga je direct naar het koffieapparaat zodra je opstaat?
- Neem je meer koffie als je stress hebt?
Inzicht: Cafeïne stimuleert dopamine en kan onderdeel zijn van een bredere zoektocht naar prikkels, alertheid of controle over je stemming.
🎉 6. Feest je veel? Gebruik je middelen?
- Is uitgaan een sociaal moment of een zoektocht naar dopamine?
- Vervang je met middelen een gevoel van leegte of verveling?
- Gebruik je iets om te "ontsnappen"?
Inzicht: Middelengebruik is niet altijd verslaving. Soms gaat het om verdoving, vlucht of hunkering naar intensiteit. De waarom is belangrijker dan de wat.
🧩 7. Wat gebeurt er als je dopamine-activiteiten weglaat?
- Hoe voel je je als je niet wordt gestimuleerd?
- Welke emoties komen op zonder afleiding?
- Voel je onrust, leegte of ongemak?
Inzicht: Veel mensen vrezen wat ze gaan voelen als de prikkels wegvallen. Dáár liggen vaak de werkelijke patronen – en groeikansen.
🧠 8. Kan er sprake zijn van ADHD?
- Voel je je snel afgeleid of onrustig?
- Is je brein constant op zoek naar iets nieuws of stimulerends?
- Kan je gedrag neurologisch verklaarbaar zijn?
Inzicht: Als dopaminezoekersgedrag aanhoudt en het functioneren belemmert, is het goed om ook te kijken naar ADHD of een neurobiologisch profiel – niet alleen naar “slechte gewoonten”.
🧠 Tot slot: Eerst Bewustwording, dan Verandering
Dopamine is niet de vijand. Het geeft ons motivatie, drive en enthousiasme. Maar wanneer ons leven draait om het najagen ervan, zonder te beseffen waarom, verliezen we soms het contact met wat ons werkelijk voedt.
Door je relatie met beweging, stress, koffie, telefoon, controle en rust te onderzoeken, krijg je inzicht in welke gewoontes coping zijn, en welke bewuste keuzes zijn.
Voor jezelf of in gesprek met cliënten: dit is geen oordeel, maar een uitnodiging tot bewuste nieuwsgierigheid. Want als je de juiste vragen stelt, kom je tot de kern – en wordt duurzame verandering mogelijk.