Wanneer de Natuur de Hersenen Verstoort: Ziekte van Lyme, Parasieten en de Rol van Je Genen

Een wandeling in het bos, een muggenbeet of een ondoorbakken stukje vlees—het lijkt onschuldig, maar deze contactmomenten met de natuur kunnen je zenuwstelsel diepgaand beïnvloeden. Verschillende bacteriën, virussen en parasieten uit de natuur kunnen je hersenen binnendringen of indirect beïnvloeden, met klachten zoals geheugenverlies, epileptische aanvallen, angst en zelfs gedragsveranderingen.

En hier wordt het pas echt interessant: je genen bepalen vaak hoe erg je getroffen wordt—of je er überhaupt last van krijgt.

Laten we kijken naar enkele van de meest intrigerende voorbeelden waarbij micro-organismen en parasieten inwerken op het zenuwstelsel, en hoe je genetische opmaak het verschil kan maken.

🦠 Ziekte van Lyme en Neuroborreliose: Wanneer een Teek Je Hersenen Beïnvloedt

Wat is de ziekte van Lyme?

De ziekte van Lyme is een infectie veroorzaakt door de bacterie Borrelia burgdorferi (in Europa ook Borrelia afzelii of garinii), overgedragen via een beet van een besmette Ixodes-teek (ook wel schapenteek of hertenteek).

 

Wat is neuroborreliose?

Wanneer de bacterie zich verspreidt naar het zenuwstelsel, spreekt men van neuroborreliose. Dit kan weken tot maanden na de infectie optreden.

 

Neurologische symptomen:

• Gelaatsverlamming (Bell's palsy)
  
• Tintelingen of zenuwpijn
  
• Nekstijfheid en hoofdpijn (teken van hersenvliesontsteking)
  
• Moeite met concentratie, geheugenproblemen, stemmingswisselingen
  
  

De rol van je genen:

• HLA-genen bepalen hoe goed je immuunsysteem de bacterie herkent. Sommige typen laten Borrelia makkelijker ontsnappen.
  
  
• Genen zoals MTHFR, GST, SOD2 beïnvloeden je detoxcapaciteit. Werken ze trager, dan hou je langer ontstekingsstoffen vast.
  
  
• Bij een trage COMT-werking kan pijn of mentale stress intenser worden ervaren.
  
  

🧠 Toxoplasma gondii: De Parasiet Die Gedrag Kan Veranderen

 

Wat is het?

Toxoplasma gondii is een eencellige parasiet die je kunt oplopen via rauw vlees of kattenuitwerpselen. Wereldwijd is tot een derde van de mensen drager.

 

Wat doet het met je hersenen?

Bij gezonde mensen blijft het meestal sluimerend aanwezig in spieren en hersenen. Maar bij sommigen kan het gedrag of stemming beïnvloeden, of zelfs tot epilepsie leiden.

 

Mogelijke effecten:

• Tragere reactietijd
  
• Meer risicogedrag
  
• Angst, depressieve klachten
  
• Hersenvliesontsteking of toevallen bij verminderde immuniteit
  
  

Genetische interactie:

• Mensen met trage MAOA of COMT-enzymen (die neurotransmitters afbreken) zijn gevoeliger voor gedragsveranderingen.
  
  
• Slecht werkende immuungenen (zoals IFN-γ of TLR) maken het moeilijker om de parasiet onder controle te houden.
  
  

💀 Rabiësvirus: Een Dodelijke Sprint naar de Hersenen

 

Wat is rabiës?

Een virus dat wordt overgedragen via het speeksel van besmette dieren (zoals honden, vleermuizen). Wanneer symptomen optreden, is het bijna altijd dodelijk.

 

Effect op de hersenen:

Het virus verplaatst zich via de zenuwen naar de hersenen en veroorzaakt acute virale encefalitis (hersenontsteking).

 

Symptomen:

• Verwardheid, hallucinaties
  
• Watervrees (hydrofobie)
  
• Epileptische aanvallen
  
• Verlamming, coma, dood
  
  

Genetische factoren:

• Sterke interferon-genen kunnen de virusgroei tijdelijk afremmen.
  
• Sommige neurale herstelgenen kunnen invloed hebben op ziekteverloop.
  
  

🧬 Taenia solium en Neurocysticercose: Wormen in de Hersenen

 

Wat is Taenia solium?

De varkenslintworm. Je kunt een darminfectie oplopen door het eten van rauw varkensvlees, maar als je de eieren binnenkrijgt (via besmet voedsel of water), kunnen de larven naar de hersenen reizen.

 

Wat is neurocysticercose?

Een aandoening waarbij wormcysten zich nestelen in de hersenen of het ruggenmerg. Dit is wereldwijd de belangrijkste oorzaak van epilepsie bij volwassenen.

 

Symptomen:

• Epileptische aanvallen
  
• Hoofdpijn
  
• Evenwichtsstoornissen of dubbelzien
  
• Hersenzwelling en hydrocefalus (vochtophoping)
  
  

Genetische invloed:

• Bepaalde HLA-types veroorzaken een sterkere ontstekingsreactie bij het afsterven van cysten.
  
• Genen zoals APOE spelen een rol in hersenherstel en kunnen de ernst beïnvloeden.
  
  

🌊 Naegleria fowleri: De Hersenetende Amoebe

 

Wat is het?

Een zeldzame maar dodelijke amoebe in warm zoet water. Komt via de neus je lichaam binnen bij zwemmen of duiken.

 

Wat veroorzaakt het?

Primaire amebische meningo-encefalitis (PAM) – een snel verlopende herseninfectie met vrijwel altijd een fatale afloop.

 

Symptomen:

• Hoofdpijn, koorts, stijve nek
  
• Verwardheid, hallucinaties
  
• Toevallen, coma
  
• Overlijden binnen dagen
  
  

Genetische factoren:

• Snelle reactie van aangeboren immuungenen zoals TLR4 en NLRP3 kan mogelijk iets helpen.
  
• Vertraging in immuunherkenning = razendsnelle infectie.
  
  

🦟 Westnijlvirus: Door Muggen Overgebrachte Herseninfectie

 

Wat is het?

Een virus dat wordt verspreid door muggen. Meestal mild, maar bij sommigen leidt het tot ernstige hersenproblemen.

 

Neurologische klachten:

• Encefalitis (hersenontsteking)
  
• Meningitis (ontsteking hersenvliezen)
  
• Tremoren, spierzwakte
  
• Geheugenverlies, verlamming
  
  

Genetische gevoeligheid:

• Mutaties in het CCR5-gen kunnen vatbaarheid vergroten.
  
  
• Slechte werking van glutathion-gerelateerde genen (zoals GSTM1) kan leiden tot extra schade door oxidatieve stress.
  
  

🧠 De Darm-Hersen As: Indirecte Invloed van Parasieten

 

Sommige parasieten of microben richten zich niet direct op de hersenen, maar beïnvloeden via de darm-hersen-as je stemming, gedrag en cognitieve functie.

Hoe werkt dat?

• Ze kunnen neurotransmitters (zoals serotonine, dopamine, GABA) beïnvloeden.
  
• Ze activeren immuunreacties die via de bloedbaan de hersenen bereiken.
  
• Ze kunnen de darmdoorlaatbaarheid (“leaky gut”) verhogen, waardoor ontstekingsstoffen het brein bereiken.
  
  

Genetische gevoeligheid:

• Genen zoals TPH2, MAOA, VDR bepalen hoe goed je neurotransmitters worden aangemaakt.
  
• Polymorfismen in MTHFR, BHMT, QDPR beïnvloeden methylatie en dus je mentale veerkracht.
  
  

🛡️ Hoe Bescherm Je Jezelf?