Neurotransmitters zijn onmisbare chemische boodschappers die zorgen voor communicatie tussen je hersenen en je lichaam. Ze regelen je stemming, focus, slaap, eetlust, beweging en stressreacties. Maar zoals bij veel stoffen in het lichaam geldt: te veel is nooit goed.
Een teveel aan neurotransmitters zoals glutamaat, dopamine, serotonine en noradrenaline kan niet alleen leiden tot overprikkeling van het zenuwstelsel, maar ook tot ontstekingen, schade aan hersencellen en verstoring van je immuunsysteem.
In dit artikel ontdek je hoe dit gebeurt en waarom het belangrijk is voor je mentale gezondheid, neurologische gezondheid en immuunsysteem.
🧠 Wat Doen Neurotransmitters Normaal Gesproken?
Neurotransmitters zijn chemische stoffen die door zenuwcellen worden afgegeven om signalen over te dragen. In een gezond lichaam worden ze nauwkeurig gereguleerd: juist op het juiste moment en in de juiste hoeveelheid.
De belangrijkste types zijn:
- Stimulerende neurotransmitters (zoals glutamaat, acetylcholine, noradrenaline) – activeren zenuwen
- Remmende neurotransmitters (zoals GABA en glycine) – kalmeren het systeem
- Modulerende neurotransmitters (zoals dopamine en serotonine) – stemmen de algemene werking af
Maar als deze stoffen in overmaat aanwezig zijn, kunnen ze receptoren overactiveren, celstress veroorzaken en zelfs het immuunsysteem activeren—met ontstekingen als gevolg.
⚠️ Hoe Een Teveel aan Neurotransmitters Ontstekingen Veroorzaakt
1. Glutamaat: Teveel = Excitotoxiciteit
Glutamaat is de belangrijkste stimulerende neurotransmitter in de hersenen en cruciaal voor leren en geheugen. Maar bij overmaat wordt het schadelijk:
- Overactivatie van glutamaatreceptoren (NMDA en AMPA) leidt tot een enorme calciuminstroom in cellen.
- Dit veroorzaakt oxidatieve stress, mitochondriale schade en uiteindelijk celdood—ook wel excitotoxiciteit genoemd.
- Hierdoor raken microgliacellen (de afweercellen van de hersenen) geactiveerd en gaan ze ontstekingsstoffen (cytokines) aanmaken zoals IL-1β en TNF-α.
- Het resultaat: neuro-inflammatie, zoals gezien bij beroertes, epilepsie, Alzheimer en angststoornissen.
2. Dopamine: Oxidatieve Schade bij Overmaat
Dopamine regelt beloning, motivatie en beweging. Maar als het zich opstapelt of slecht wordt afgebroken:
- Dopamine kan oxideren tot reactieve tussenproducten die schadelijk zijn voor zenuwcellen.
- Dit verhoogt vrije radicalen en zet microglia aan tot ontsteking.
- Dit speelt een rol in ziekten zoals Parkinson, waarbij dopamineproducerende cellen afsterven door oxidatieve stress.
3. Noradrenaline: Stress + Ontsteking
Noradrenaline verhoogt alertheid en focus, maar bij chronische stress:
- Activeert het immuuncellen zoals macrofagen en microglia tot het afgeven van pro-inflammatoire cytokines.
- Een overactief systeem wordt “geprimed” en reageert overmatig op toekomstige prikkels.
- Dit verklaart mede waarom langdurige stress leidt tot psychische én lichamelijke ontstekingsklachten.
4. Serotonine: Dubbele Rol in Immuunreacties
Serotonine staat bekend als “geluksstofje”, maar het beïnvloedt ook het immuunsysteem:
- Bepaalde immuuncellen hebben serotonine-receptoren. Afhankelijk van context kan serotonine ontstekingsbevorderend of -remmend werken.
- In de darm kan een teveel serotonine mestcellen activeren, lekkende darm veroorzaken en ontsteking aanjagen—zoals bij PDS.
🔄 Vicieuze Cirkel: Ontsteking Verstoort Neurotransmitters
De relatie is tweerichtingsverkeer. Een teveel aan neurotransmitters veroorzaakt ontsteking, maar ontstekingen beïnvloeden ook de neurotransmitterbalans:
- Cytokines (zoals IL-6, TNF-α) sturen tryptofaan richting de kynurenine-route, in plaats van serotonine aanmaak. Dit levert neurotoxische stoffen op.
- Ontsteking verstoort receptorfunctie, heropname en afbraak van neurotransmitters.
- Gevolg: vermoeidheid, somberheid, hersenmist en angst—symptomen van zowel chronische ontsteking als stemmingsstoornissen.
🧬 Genetica en Detoxcapaciteit
Je genetische aanleg beïnvloedt hoe gevoelig je bent voor ontsteking door neurotransmitters:
- MAOA/MAOB en COMT – breken dopamine, noradrenaline en serotonine af. Trage varianten = opbouw + meer ontstekingsrisico.
- MTHFR – betrokken bij methylatie (nodig voor productie + afbraak neurotransmitters). Variaties verminderen stressbestendigheid.
- Glutathion- en antioxidantgenen (zoals GST, GPX, SOD2) – beschermen tegen oxidatieve schade. Verzwakte werking verhoogt risico op neuro-inflammatie.
⚖️ Wat Helpt om de Balans te Herstellen?
✅ Voedingsstoffen en cofactoren:
- Magnesium – blokkeert overactieve NMDA-receptoren
- Vitamine B6 – cofactor voor synthese en afbraak neurotransmitters
- Omega-3 vetzuren – ontstekingsremmend, verbeteren membraanfunctie
- NAC en glutathion – beschermen tegen oxidatieve stress door dopamine/glutamaat
- Taurine – ondersteunt GABA, remt overprikkeling
🧠 Leefstijl:
- Meditatie en ademhalingsoefeningen – activeren de nervus vagus, verminderen stress
- Slaap – essentieel voor neurotransmitterherstel en ontstekingscontrole
- Voeding met probiotica en vezels – ondersteunt darm-breinbalans en serotonineproductie
💡 Tot Slot
Neurotransmitters zijn levensbelangrijk, maar een teveel ervan kan ontstekingen aanwakkeren die hersenen én lichaam beïnvloeden. Dit verklaart waarom veel mensen met mentale klachten ook fysieke ontstekingsverschijnselen ervaren.
Een goed begrip van deze balans helpt om je hersen- en immuunsysteem in evenwicht te houden, en ondersteunt gezondere keuzes voor zowel je mentale als lichamelijke welzijn.