Je lichaam past zich voortdurend aan zijn interne en externe omgeving aan—van het beheren van stress en hormonen tot het reguleren van energie, voortplanting en stemming. Twee van de krachtigste hormonale systemen die hierbij betrokken zijn, zijn de HPA-as en de HPG-as. Hoewel ze verschillende functies hebben, zijn ze sterk met elkaar verbonden. Bovendien kan jouw genetische aanleg bepalen hoe goed deze systemen functioneren.
🔷 De HPA-as: De stress-regisseur
De hypothalamus-hypofyse-bijnier-as (HPA-as) is het centrale stresssysteem van het lichaam.
🔹 Hoe werkt het:
- De hypothalamus detecteert een stressor en scheidt CRH (corticotropine-releasing hormone) af.
- De hypofyse reageert met de afgifte van ACTH (adrenocorticotroop hormoon).
- De bijnieren produceren cortisol, het belangrijkste stresshormoon.
🔹 Wat doet cortisol:
- Activeert de energievoorraad (glucose) om te kunnen reageren op stress.
- Onderdrukt ontstekingen.
- Zet tijdelijk processen zoals spijsvertering, voortplanting en groei op een laag pitje.
Wanneer de dreiging voorbij is, daalt het cortisolniveau via negatieve feedback. Als dit systeem echter ontregeld raakt, kan het leiden tot burn-out, angst, depressie en hormonale problemen.
🔷 De HPG-as: De hormonale snelweg van de voortplanting
De hypothalamus-hypofyse-gonade-as (HPG-as) reguleert de voortplanting, vruchtbaarheid en hormoonbalans.
🔹 Hoe werkt het:
- De hypothalamus scheidt GnRH (gonadotropine-releasing hormone) af in pulsen.
- De hypofyse geeft LH (luteïniserend hormoon) en FSH (follikelstimulerend hormoon) af.
- De geslachtsklieren (eierstokken of testikels) produceren oestrogeen, progesteron en testosteron.
Deze hormonen beïnvloeden:
- De menstruatiecyclus, ovulatie, libido.
- Spermaproductie en seksuele functie.
- Stemming, botdichtheid, hartgezondheid, enz.
🔁 Hoe de HPA- en HPG-as met elkaar verbonden zijn
Hoewel de HPA-as gaat over overleven (stress) en de HPG-as over voortplanting, beïnvloeden ze elkaar voortdurend.
Bij chronische stress:
- De HPA-as blijft overactief → te veel cortisol.
- Cortisol remt GnRH → onderdrukt LH & FSH.
- Gevolg: minder oestrogeen/testosteron → menstruatieproblemen, laag libido, verminderde vruchtbaarheid, stemmingsstoornissen.
Je lichaam zegt eigenlijk: “Dit is geen goed moment om je voort te planten.”
🧬 Genetische invloeden op de HPA- en HPG-as
Hoe jij stress of hormoonschommelingen ervaart, hangt niet alleen af van je leefstijl—ook je DNA speelt een grote rol. SNP’s (single nucleotide polymorphisms) in bepaalde genen kunnen je gevoeligheid voor stress of hormonale verstoringen beïnvloeden.
Hieronder vind je een overzicht van belangrijke genen, de mogelijke effecten van SNP’s en hoe je je systeem kunt ondersteunen:
⚙️ HPA-as – Genetische beïnvloeders
⚙️ HPG-as – Genetische beïnvloeders
⏰ Circadiaans/metabool – Genen die beide assen beïnvloeden
🧠 Mogelijke klachten bij SNP’s
Mensen met deze genetische varianten kunnen last hebben van:
- 🔥 Stressgevoeligheid (FKBP5, OPRM1)
- 😔 Depressieve stemming of moeite met motivatie (OPRM1, ESR1)
- ⚠️ Hormonale klachten en vruchtbaarheidsproblemen (ESR1/2, ADRB2)
- 🌙 Slaapproblemen of verstoorde bloedsuikerregulatie (MTNR1B)
- 🍬 Verhoogde kans op PCOS of diabetes type 2 (TCF7L2)
Gelukkig zijn dit aanknopingspunten voor preventie—geen eindbestemming.
✅ Samenvatting: Genen laden het geweer—leefstijl haalt de trekker over
Door te begrijpen hoe jouw HPA- en HPG-as werken, en welke genetische kwetsbaarheden je hebt, kun je veel gerichter werken aan je stressregulatie, hormonale balans, vruchtbaarheid en energiehuishouding.
📌 Belangrijkste inzichten:
- De HPA-as reguleert stress, maar kan de HPG-as onderdrukken bij chronische activatie.
- SNP’s in genen zoals FKBP5, ESR1, FAAH en MTNR1B kunnen je gevoelig maken voor stress, stemmingswisselingen, slaap- en hormonale problemen.
- Voeding, leefstijl en mind-body technieken kunnen deze kwetsbaarheden opvangen en je systeem weer in balans brengen.