Inleiding
Je immuunsysteem moet kunnen bepalen welke cellen in je lichaam thuishoren (“zelf”) en welke niet (“niet-zelf”), zoals virussen, bacteriën of getransplanteerde organen. De Human Leukocyte Antigen (HLA)-genen spelen precies deze rol. Ze bevinden zich in een speciaal gebied op chromosoom 6, het Major Histocompatibility Complex (MHC), en produceren eiwitten die functioneren als kleine etalages op elke cel. Deze etalages tonen stukjes eiwitten (peptiden genoemd) aan je immuuncellen, zodat je lichaam kan beslissen of het moet aanvallen of rustig moet laten.
Woordenlijst:
- Peptide: Een klein stukje eiwit.
- Allel: Een versie van een gen.
- Chromosoom: Een pakket DNA dat genen bevat.
Waarom HLA-genen zo variabel zijn
Er bestaan duizenden versies (allelen) van elk HLA-gen. Deze variatie helpt onze populatie om vele verschillende ziekteverwekkers te herkennen. Maar sommige versies vergroten ook de kans op auto-immuunziekten — aandoeningen waarbij je immuunsysteem per ongeluk je eigen lichaam aanvalt.
Hoe HLA werkt in begrijpelijke taal
HLA en auto-immuunziekten
Bepaalde HLA-versies vergroten het risico op specifieke auto-immuunziekten:
- Type 1 diabetes: Vaak gelinkt aan HLA-DR3 of DR4.
- Reumatoïde artritis: Gerelateerd aan bepaalde HLA-DRB1-allelen.
- Coeliakie: Bijna iedereen met coeliakie heeft HLA-DQ2 of DQ8.
- Ankyloserende spondylitis: Veelvoorkomend bij mensen met HLA-B27.
Als de verkeerde eiwitfragmenten worden getoond, kan je immuunsysteem gezonde weefsels aanvallen, wat leidt tot chronische ontsteking en schade.
HLA en orgaantransplantaties
Bij een orgaantransplantatie proberen artsen de HLA-typen van donor en ontvanger zo goed mogelijk te matchen. Een goede match verkleint de kans dat je lichaam het nieuwe orgaan afstoot.
HLA en lichaamsgeur (feromonen)
Onderzoek suggereert dat mensen onbewust de voorkeur geven aan de geur van mensen met een verschillend HLA-type. Dit bevordert genetische diversiteit bij nakomelingen en versterkt hun immuunsysteem.
Signalen dat je mogelijk een risicovol HLA-type hebt
Het hebben van een “hoog-risico” HLA-allel betekent niet dat je zeker ziek wordt, maar je kunt merken:
- Aanhoudende vermoeidheid of weinig energie
- Frequente ontstekingen (gewrichts‑ of buikpijn)
- Meer infecties dan normaal
- Allergische of geneesmiddelreacties
Wat je kunt doen om je risico te verlagen
Hoewel je je genen niet kunt veranderen, kun je wel beïnvloeden hoe ze werken
Conclusie
Je HLA-genen spelen een cruciale rol in het behouden van je gezondheid — of, als bepaalde versies aanwezig zijn, in het ontstaan van ziekte. Door je HLA-type te kennen (via genetische tests) en gezonde leefgewoonten aan te nemen, kun je je immuunsysteem ondersteunen en het risico op auto-immuunproblemen verminderen.