In de oude Indiase filosofieën van Sāṃkhya, Yoga en de Bhagavad Gītā komt alle bestaan voort uit Prakṛti—de oerstof, ofwel de natuur. Prakṛti manifesteert zich in drie fundamentele kwaliteiten, bekend als de guna’s.
Het Sanskrietwoord Guna betekent letterlijk “draad”, “eigenschap” of “tendens”. De guna’s zijn geen fysieke elementen, maar subtiele energieën die alles in de natuur beïnvloeden—ook onze gedachten, emoties, gedrag en waarneming.
De drie guna’s zijn:
- Sattva – Zuiverheid, helderheid, harmonie
- Rajas – Activiteit, passie, rusteloosheid
- Tamas – Inertie, duisternis, verwarring
Deze krachten zijn voortdurend in beweging en bepalen hoe we de werkelijkheid ervaren. Door ze bewust te observeren, krijgen we inzicht in de innerlijke patronen die ons leven vormgeven, en hoe we kunnen groeien richting balans en bevrijding.
🌟 1. Sattva – De Kwaliteit van Licht en Helderheid
- Essentie: Zuiverheid, vrede, harmonie, balans, wijsheid
- Kleur: Wit of licht
- Emotie: Vreugde, sereniteit, compassie
- Geestestoestand: Helderheid, waarheid, onderscheidingsvermogen
Sattva is de kwaliteit van innerlijke rust en helder bewustzijn. Ze brengt eigenschappen voort zoals vriendelijkheid, creativiteit en mededogen. Een sattvisch mens leeft met aandacht, eenvoud en vreugde.
Ontwikkel je door:
- Zuivere voeding (vers, plantaardig, onbewerkt)
- Meditatie, dienstbaarheid
- Stilte, natuur, spirituele studie
- Liefdevolle handelingen en eenvoud
In yoga: Hoewel alle guna’s ons binden aan de natuur, is sattva het meest verfijnd en het dichtst bij bevrijding (mokṣa). De yogische weg begint vaak met het cultiveren van sattva.
🔥 2. Rajas – De Kracht van Beweging en Verlangen
- Essentie: Beweging, ambitie, verlangen, onrust
- Kleur: Rood
- Emotie: Passie, opwinding, jaloezie, angst
- Geestestoestand: Hechting, controle, afleiding
Rajas is de energie van actie en wilskracht. Ze stimuleert de zintuigen, jaagt ambities na en drijft ons vooruit. Rajas is noodzakelijk voor groei, maar overmaat leidt tot rusteloosheid en ontevredenheid.
Versterkt door:
- Pittig of gefrituurd eten, bewerkt voedsel
- Overmatige schermtijd of media
- Prestatiegericht denken, ego-gedreven doelen
- Drama, competitie
In balans: Rajas kan tamas in beweging brengen, maar moet uiteindelijk worden gezuiverd door sattva om tot vrede te komen.
🌑 3. Tamas – De Kracht van Stilstand en Onwetendheid
- Essentie: Duisternis, traagheid, verwarring, verharding
- Kleur: Zwart of donkergrijs
- Emotie: Angst, verdriet, apathie, ontkenning
- Geestestoestand: Illusie, uitstelgedrag, onwetendheid
Tamas is de kracht van stilstand, verdichting en slaap. Ze zorgt voor rust en herstel, maar als ze overheerst, leidt ze tot inertie, verslaving en onwetendheid.
Versterkt door:
- Zware of bedorven voeding
- Overmatig slapen of nietsdoen
- Onverwerkte emoties, gebrek aan inspiratie
- Zelfverwijt, hopeloosheid
Doel: In de yogatraditie wordt tamas gezien als de meest beperkende guna. De eerste stap is het activeren met rajas, waarna rajas wordt verfijnd tot sattva.
🧘♀️ De Dans van de Guna’s
De guna’s zijn niet goed of slecht—het zijn krachten in beweging.
Elke heeft zijn rol:
- Tamas zorgt voor stabiliteit en vorm
- Rajas zet dingen in beweging
- Sattva brengt evenwicht, inzicht en harmonie
Ze wisselen voortdurend, mengen zich, beïnvloeden elkaar—als draden in een kosmisch weefsel. Het doel is niet om ze uit te bannen, maar om bewust te worden van hun aanwezigheid, en sattva als fundament te cultiveren.
🪔 Leven met Guna-Bewustzijn
Door je gemoedstoestand, adem en gewoonten te observeren, kun je vragen:
- “Handel ik vanuit helderheid (sattva), onrust (rajas) of zwaarte (tamas)?”
- “Wat brengt vandaag meer licht en balans in mijn leven?”
- “Waar heb ik energie nodig, en waar juist rust?”
Wie aandachtig leeft, leert bewust zijn eigen energie bij te sturen—met voeding, adem, beweging, omgeving en intentie.
“Wie boven de drie guna’s uitstijgt, is vrij van geboorte, dood, ouderdom en lijden.”
— Bhagavad Gītā, Hoofdstuk 14
🌈 Tot Slot
De guna’s zijn de bouwstenen van innerlijke alchemie.
Door ze te observeren zonder erin gevangen te raken, leren we hoe we kunnen leven in harmonie met onze ware natuur.
Dit is de essentie van yoga—
Niet vluchten uit het leven,
maar het transformeren vanuit bewustzijn.