Bij diabetes denken de meeste mensen aan suiker, insuline en levensstijl. Maar er is een ander belangrijk element dat vaak over het hoofd wordt gezien: melatonine, het hormoon dat onze slaap en biologische klok regelt. Verrassender nog: een gen dat codeert voor een melatonine-receptor, genaamd MTNR1B, speelt een belangrijke rol in hoe je lichaam omgaat met glucose.
In dit artikel bekijken we hoe een gen dat je helpt in slaap te vallen, ook je risico op diabetes type 2 kan beïnvloeden—en wat dit betekent voor je dagelijkse gewoonten.
🌙 Wat is MTNR1B?
MTNR1B staat voor melatonine receptor 1B. Dit gen codeert voor een receptor die zich bindt aan melatonine—een hormoon dat 's avonds wordt aangemaakt in de pijnappelklier van de hersenen zodra het donker wordt.
Melatonine is vooral bekend omdat het ons helpt in slaap te vallen en onze circadiane ritmes (interne klok) regelt. Maar melatonine-receptoren zitten niet alleen in de hersenen—ze komen ook voor in onder andere de alvleesklier, waar ze invloed hebben op de afgifte van insuline.
💡 Melatonine en Insuline: Een Verrassende Verbinding
De alvleesklier geeft insuline af wanneer er glucose (suiker) in het bloed zit. Insuline zorgt ervoor dat cellen deze glucose opnemen, waardoor het bloedsuikerniveau daalt.
’s Nachts verwacht je lichaam echter minder voedselinname en lagere energiebehoefte. Melatonine is het signaal dat het tijd is om te rusten. Wanneer melatoninespiegels hoog zijn, remt dit de afgifte van insuline—een nuttige aanpassing tijdens de slaap.
Maar wat als de melatoninesignalen te sterk zijn—of op het verkeerde moment komen?
🧬 MTNR1B-Genvariaties en Risico op Type 2 Diabetes
Bepaalde genetische variaties (SNPs) in het MTNR1B-gen zijn geassocieerd met een verhoogd risico op diabetes type 2. De meest onderzochte variant is:
▶️ rs10830963 (G-allel)
- Mensen met het G-allel van deze SNP hebben meer MTNR1B-receptoren in hun alvleeskliercellen.Dit zorgt voor sterkere melatoninesignalen naar de alvleesklier.
- Gevolg: de alvleesklier reageert trager op glucose en geeft minder insuline af—vooral in de ochtend.
🧪 Wat betekent dit?
- Mensen met dit allel hebben vaak een hoger nuchter glucosegehalte.
- De kans op insulineresistentie, verstoorde glucosetolerantie en uiteindelijk diabetes type 2 is verhoogd.
- Ongeveer 30–40% van de Europeanen draagt ten minste één G-allel.
⏰ Timing is Alles: Bioritme en Metabolisme
De link tussen MTNR1B en diabetes laat zien waarom verstoring van het dag-nachtritme—zoals nachtdiensten, onregelmatige slaap of laat eten—een negatieve invloed heeft op je stofwisseling.
Voorbeelden:
- Eten laat op de avond, wanneer melatonine hoog is, remt insulineafgifte.
- Dragers van het G-allel hebben ’s nachts een sterkere remming van insuline, en zijn dus gevoeliger voor laat eten.
- Ook in de ochtend is hun glucoseverwerking vaak trager, vooral na slechte slaap.
🥦 Leefstijltips voor MTNR1B G-allel Dragers
Als je het G-allel van rs10830963 hebt (te zien via genetische test), kun je bepaalde gewoonten aannemen om je bloedsuiker beter onder controle te houden:
✅ Aanbevolen:
- Eet vroeg op de dag, vooral ontbijt en avondeten
- Slaap op vaste tijden
- Vang ’s ochtends daglicht en beperk fel licht ’s avonds
- Beweeg overdag, niet laat op de avond
- Kies voor laag-glycemische voeding om pieken in bloedsuiker te vermijden
❌ Vermijd:
- Eten laat op de avond (vooral koolhydraten)
- Het overslaan van ontbijt, zeker bij insulineresistentie
- Nachtwerk of ploegendiensten, als dat te vermijden is
🔬 MTNR1B, Slaap en Metabole Gezondheid
Dit gen beïnvloedt niet alleen bloedsuiker, maar mogelijk ook:
- Slaapkwaliteit (vooral bij blootstelling aan blauw licht)
- Gewichtstoename, door verstoorde hongersignalen
- Insulinegevoeligheid, via hormonen die door het dag-nachtritme worden geregeld
Sommige onderzoekers denken dat MTNR1B-varianten helpen verklaren waarom slechte slaap het risico op diabetes verhoogt.
🧩 Tot Slot: Van Slaap tot Suiker—Alles is Verbonden
Het MTNR1B-gen laat zien hoe alles in het lichaam samenhangt. Een gen dat helpt bij slapen kan er ook voor zorgen dat je nuchtere bloedsuiker stijgt en je diabetesrisico toeneemt—vooral als moderne gewoonten (zoals laat eten en schermtijd) je biologische klok verstoren.
Het goede nieuws? Door je leefstijl af te stemmen op je natuurlijke bioritme—en je maaltijden en slaap slim te timen—kun je vaak samenwerken met je genen, in plaats van ertegenin te leven.