Hoewel melatonine vooral bekend staat om zijn rol in het reguleren van slaap-waakcycli, wijst nieuw onderzoek erop dat het ook een krachtige invloed heeft op de stofwisseling. Melatonine speelt namelijk een rol in de glucosestofwisseling, insulinegevoeligheid en de functie van bètacellen in de alvleesklier. Verstoring van het melatonineritme—door ploegendiensten, blootstelling aan kunstlicht of genetische varianten—wordt in verband gebracht met een verhoogd risico op type 2 diabetes (T2D).
In dit artikel onderzoeken we de complexe relatie tussen melatonine en diabetes, met aandacht voor melatonine-receptoren, relevante genetische varianten en leefstijlfactoren die deze relatie beïnvloeden.
🌙 Melatonine en Glucosestofwisseling
Melatonine beïnvloedt de glucoseregulatie via verschillende mechanismen:
- Het helpt de circadiane timing van insulineafgifte te coördineren.
- Het beïnvloedt de glucoseopname in weefsels via specifieke receptoren.
- Het werkt als een antioxidant en beschermt alvleesklier-bètacellen tegen oxidatieve stress en ontsteking.
Melatonine-receptoren (MT1 en MT2) bevinden zich in diverse weefsels, waaronder de eilandjes van Langerhans in de alvleesklier, de lever, het vetweefsel en de skeletspieren—allemaal cruciale organen voor glucoseregulatie.
🧬 Genetische Verbanden: MTNR1B en Diabetesrisico
Een van de sterkste genetische verbanden tussen melatonine en diabetes betreft het MTNR1B-gen, dat codeert voor de melatonine-receptor 1B (MT2).
🔹 Belangrijke Variant: rs10830963
- Personen met het G-allel van deze SNP hebben doorgaans hogere nuchtere glucosewaarden en verminderde insulineafgifte.
- Dragers van het G-allel lopen een verhoogd risico op type 2 diabetes, vooral bij verstoring van het dag-nachtritme.
- Deze variant kan leiden tot verlengde expressie van de MT2-receptor, wat resulteert in een afwijkend insulineafgiftepatroon in de ochtend.
🧪 Andere Genen die Betrokken Zijn bij Melatonine en Metabolisme
- MTNR1A: Codeert voor de MT1-receptor; minder onderzocht maar betrokken bij energiebalans.
- AANAT en ASMT: Enzymen die melatoninesynthese reguleren. Variaties kunnen melatoninespiegels en sterkte van het circadiane ritme beïnvloeden.
- CLOCK, BMAL1, PER, en CRY: Centrale klokgenen die samenwerken met melatoninesignalering en invloed hebben op insulinegevoeligheid en vetstofwisseling.
💡 Leefstijl en Chronobiologie: Risicofactoren
Circadiane verstoring—zoals onregelmatige slaappatronen, nachtdiensten of laat eten—kan genetische gevoeligheid verergeren:
- Personen met MTNR1B-risico-allel vertonen grotere glucose-intolerantie na avondmaaltijden.
- Late chronotypen (avondmensen) kunnen een mismatch hebben tussen melatonine- en insulineritmes, wat de glucoseregulatie verslechtert.
- Blootstelling aan kunstlicht 's nachts onderdrukt melatonine en kan het glucose-evenwicht verstoren.
🍽️ Wat Kun Je Doen?
Het ondersteunen van melatoninebalans kan metabole voordelen opleveren, vooral voor mensen met genetische kwetsbaarheid:
- Houd een regelmatig slaappatroon aan, afgestemd op natuurlijke lichtcycli.
- Beperk lichtblootstelling 's avonds, vooral blauw licht van schermen.
- Eet maaltijden eerder op de dag om te profiteren van de natuurlijke insulinegevoeligheid.
- Ondersteun melatoninesynthese met voedingsstoffen zoals tryptofaan, B6, magnesium en zink.
- Overweeg genetische testing om MTNR1B en andere metabole risicogenen in kaart te brengen.
✅ Conclusie
Melatonine is meer dan een slaaphormoon—het speelt een diepgaande rol in metabole regulatie en insulinedynamiek. Variaties in melatonine-receptorgenen, met name MTNR1B, zijn sterk gekoppeld aan een verhoogd risico op diabetes, vooral in moderne omgevingen met verstoorde circadiane ritmes. Door slaap, licht en voeding af te stemmen op je interne klok, en inzicht te krijgen in je genetische profiel, kun je zowel je hormonale als metabole gezondheid ondersteunen.
Het ritme van melatonine is ook het ritme van je stofwisseling. Houd ze in balans.