De ziekte van Parkinson (PD) is een progressieve neurodegeneratieve aandoening die vooral de motoriek aantast als gevolg van het verlies van dopamine-producerende neuronen in de hersenen. Hoewel veroudering en omgevingsfactoren een rol spelen, blijken genetische variaties, met name in het MAOB-gen, belangrijke bijdragen te leveren aan zowel het risico als de progressie van Parkinson.
🧬 Wat is het MAOB-gen?
Het MAOB-gen (Monoamine Oxidase B) codeert voor een enzym dat neurotransmitters zoals dopamine, fenylethylamine en andere in de hersenen afbreekt. Dit enzym bevindt zich voornamelijk in het buitenste mitochondriale membraan van neuronen en gliacellen.
Bij de afbraak van dopamine produceert MAOB ook waterstofperoxide (H2O2) — een reactieve zuurstofsoort (ROS) die bijdraagt aan oxidatieve stress, een belangrijke factor in neuronale schade en celdood bij Parkinson.
🧠De rol van MAOB bij Parkinson
- Dopamine-uitputting
- Parkinson wordt gekenmerkt door een tekort aan dopamine. Verhoogde MAOB-activiteit versnelt de afbraak van dopamine, wat het tekort verergert.
- Oxidatieve stress en neuronale schade
- MAOB-gemedieerde dopamineafbraak leidt tot de vorming van waterstofperoxide.
- In aanwezigheid van vrij ijzer of zwakke antioxidatieve verdediging (bijv. lage glutathionspiegels) wordt waterstofperoxide omgezet in hydroxylradicalen — zeer schadelijk voor neuronen.
- Activatie van neurotoxines
- MAOB zet omgevingsgifstoffen zoals MPTP om in MPP+, een neurotoxine dat selectief dopamine-neuronen vernietigt.
- Dit mechanisme wordt gebruikt in dieronderzoek om Parkinson na te bootsen.
🔬 Genetische varianten van MAOB en hun impact
Verschillende polymorfismen in het MAOB-gen beïnvloeden de enzymactiviteit. Een van de meest onderzochte is:
- rs1799836 (MAOB intron 13 A/G):
- Het A-allel wordt geassocieerd met hogere MAOB-activiteit, verhoogde dopamine-afbraak en meer oxidatieve stress.
- Het G-allel is gekoppeld aan lagere enzymactiviteit, wat mogelijk bescherming biedt tegen dopaminetekort.
Geslachtsgebonden overwegingen
- MAOB bevindt zich op het X-chromosoom.
- Mannen (XY) hebben slechts één kopie, dus een risicovol allel wordt volledig tot expressie gebracht.
- Vrouwen (XX) kunnen een compenserend normaal allel hebben, wat het risico mogelijk verlaagt of het begin vertraagt.
🧩 Interactie met andere genetische en omgevingsfactoren
- COMT en SOD2: Deze genen beïnvloeden ook dopamine-metabolisme en oxidatieve stress. In combinatie met hoge MAOB-activiteit neemt de oxidatieve belasting toe.
- MTHFR- en CBS-varianten: Verminderde methylatie en homocysteïnemetabolisme kunnen de antioxidantcapaciteit verder verlagen.
- Omgevingsblootstelling: Pesticiden, zware metalen en andere toxines die door MAOB worden geactiveerd, kunnen het PD-risico verhogen bij genetisch gevoelige personen.
💊 Therapeutische implicaties
- MAOB-remmers, zoals selegiline en rasagiline, worden gebruikt bij de behandeling van Parkinson om dopamine-afbraak te vertragen en oxidatieve stress te verminderen.
- Inzicht in het MAOB-genotype van een individu kan helpen bij het personaliseren van behandelingsstrategieën en het identificeren van mensen die het meeste baat hebben bij vroege MAOB-remming.
📌 Conclusie
Variaties in het MAOB-gen kunnen een aanzienlijke impact hebben op dopamine-metabolisme en oxidatieve stress — beide staan centraal in de pathologie van de ziekte van Parkinson. Personen met hoogactieve MAOB-genotypen zijn mogelijk gevoeliger voor schade aan dopamine-neuronen, vooral in combinatie met omgevingsgifstoffen of andere genetische kwetsbaarheden.
Naarmate onze kennis over neurogenetica toeneemt, biedt screening op MAOB en verwante genvarianten nieuwe mogelijkheden voor vroegtijdige interventie, preventie en gepersonaliseerde behandeling van Parkinson.