Schimmelblootstelling is een groeiend gezondheidsprobleem, vooral binnenshuis waar vocht en slechte ventilatie kunnen leiden tot de opbouw van mycotoxines. Deze giftige stoffen, geproduceerd door schimmels zoals Aspergillus, Penicillium en Stachybotrys, kunnen uiteenlopende symptomen veroorzaken: van hoofdpijn en vermoeidheid tot immuundysfunctie en neurologische klachten. Maar waarom ervaart de ene persoon ernstige klachten, terwijl de ander nauwelijks symptomen heeft? Het antwoord ligt vaak in onze genen.
1. Wat Zijn Mycotoxines?
Mycotoxines zijn secundaire metabolieten die schimmels produceren als verdediging of overlevingsmechanisme. Ze kunnen:
- Het immuunsysteem onderdrukken
- De darmbarrière beschadigen
- Ontstekingen veroorzaken
- De werking van organen (zoals lever, nieren en hersenen) aantasten
Veelvoorkomende mycotoxines zijn:
- Aflatoxine (kankerverwekkend)
- Ochratoxine A (nier- en neurotoxisch)
- Trichothecenen (zoals T-2 toxine, extreem toxisch)
Een belangrijk toxisch metaboliet van aflatoxine B1 is AFBO (Aflatoxine-8,9-epoxide), een uiterst reactieve stof die direct DNA kan beschadigen. AFBO bindt zich aan DNA en vormt adducten, wat leidt tot mutaties en activatie van P53, een tumor suppressor-gen dat celgroei remt of apoptose initieert bij DNA-schade.
Echter, langdurige of overmatige blootstelling aan AFBO kan leiden tot P53-inactivatie. Wanneer P53 beschadigd raakt of gemuteerd is, verliest het zijn functie als bewaker van het genoom. Dit betekent dat cellen met DNA-schade kunnen overleven en zich ongeremd kunnen delen, wat het risico op kanker — met name leverkanker — aanzienlijk verhoogt. Inactivatie van P53 wordt beschouwd als een van de meest kritieke stappen in carcinogenese.
2. De Rol van de Lever in Ontgifting
De lever is ons primaire ontgiftingsorgaan en ontgift mycotoxines in twee fasen:
- Fase 1 (oxidatie): Mycotoxines worden omgezet in reactieve tussenproducten, vaak onder invloed van CYP450-enzymen zoals CYP1A2, CYP3A4 en CYP2D6.
- Fase 2 (conjugatie): De reactieve tussenproducten worden gebonden aan wateroplosbare stoffen zoals glutathion, sulfaat, glucuronide of methylgroepen, zodat ze uitgescheiden kunnen worden via gal of urine.
Bijvoorbeeld: de omzetting van aflatoxine B1 in AFBO gebeurt in fase 1, maar deze gevaarlijke metaboliet wordt pas onschadelijk als het in fase 2 door glutathion wordt geneutraliseerd. Zonder een goed werkend glutathionsysteem blijft AFBO actief en verhoogt het het risico op kanker.
3. Genetische Variaties die Ontgifting Beïnvloeden
Sommige mensen dragen genetische varianten die de effectiviteit van deze ontgiftingsfasen verminderen:
🔹 GST-genen (Glutathion-S-Transferasen)
- Belangrijk voor fase 2 ontgifting met glutathion
- Variaties zoals GSTT1-null of GSTM1-null leiden tot afwezigheid van het enzym, wat resulteert in een sterk verminderde capaciteit om toxines zoals AFBO te neutraliseren
- Mensen zonder functionele GST-genen hebben een verhoogd risico op DNA-schade, oxidatieve stress en langdurige toxine-opslag in het lichaam
🔹 MTHFR (Methyleentetrahydrofolaatreductase)
- Essentieel voor methylatie en indirect voor ontgifting
- Mutaties (zoals C677T of A1298C) kunnen de vorming van SAMe (S-adenosylmethionine) verminderen, wat nodig is voor fase 2 methylatie
🔹 CYP450-polymorfismen
- Variaties in CYP1A2, CYP3A4 of CYP2D6 beïnvloeden hoe snel (of langzaam) iemand mycotoxines activeert of omzet
- Overactieve CYP-enzymen kunnen leiden tot verhoogde oxidatieve stress als fase 2 dit niet kan compenseren
🔹 HLA-DR genetica
- Bepaalde HLA-typen (zoals HLA-DRB1 of DQ genen) kunnen minder goed mycotoxines herkennen en presenteren aan het immuunsysteem, wat leidt tot biotoxine-opslag in het lichaam en chronische symptomen
4. Symptomen van Slechte Schimmelontgifting
Mensen met genetische kwetsbaarheid kunnen langdurig last hebben van:
- Chronische vermoeidheid
- Concentratieproblemen of hersenmist
- Gevoeligheid voor geur of chemicaliën
- Spier- en gewrichtspijn
- Verergering van auto-immuunziekten
5. Ondersteuning van de Ontgifting op Basis van Genetica
Als je weet dat je genetisch kwetsbaar bent voor schimmeltoxines, kun je gerichter ondersteunen:
- Glutathion: Orale of liposomale suppletie bij GST-tekorten
- Methylatie-ondersteuning: Folaat (5-MTHF), B12 (methylcobalamine), B6, magnesium en zink
- Bindmiddelen: Zoals geactiveerde kool, bentonietklei, cholestyramine om toxines via de darm te binden
- Antioxidanten: NAC, vitamine C, quercetine, alfa-liponzuur
- Leverondersteuning: Mariadistel, artisjok, taurine, glycine
Conclusie
De ontgifting van schimmeltoxines is een complex samenspel tussen enzymen, het immuunsysteem, en genetica. Mensen met genetische varianten in GST, MTHFR, CYP450 of HLA-genen hebben een verhoogd risico op toxische belasting, DNA-schade via metabolieten zoals AFBO, en chronische klachten. Wanneer P53 door toxines wordt geïnactiveerd, verdwijnt een belangrijke tumoronderdrukker, wat het risico op kanker aanzienlijk vergroot. Door inzicht in je genetisch profiel kun je preventieve stappen zetten en de ontgifting op maat ondersteunen.