Paracetamol (ook wel bekend als acetaminofen in de VS en Canada) is een van de meest gebruikte vrij verkrijgbare geneesmiddelen voor pijnverlichting en koortsverlaging. Het wordt als veilig beschouwd bij correct gebruik, maar is ook een van de belangrijkste oorzaken van acuut leverfalen bij overdosering.
In dit artikel lees je hoe paracetamol door het lichaam wordt gemetaboliseerd (ontgift), welke genen en voedingsstoffen hierbij betrokken zijn, en hoe overbelasting van deze route tot toxiciteit kan leiden.
🧪 Hoe Wordt Paracetamol Gemetaboliseerd?
Paracetamol wordt hoofdzakelijk in de lever afgebroken via drie belangrijke detoxroutes:
1. Fase 2-conjugatie (Veilige routes – ~90%)
Ongeveer 90% van de paracetamol wordt veilig verwerkt via Fase 2 detoxificatie, waarbij het wordt geconjugeerd (gebonden) en wateroplosbaar wordt gemaakt voor uitscheiding.
➤ Glucuronidering
- Enzym: UGT (UDP-glucuronosyltransferases)
- Product: Paracetamol-glucuronide
- Belangrijkste detoxroute
➤ Sulfonatie (Sulfatering)
- Enzym: SULT (sulfotransferases)
- Product: Paracetamol-sulfaat
- Vooral belangrijk in vroege detoxstadia
🧠 Deze twee routes klaren het grootste deel van paracetamol. Ze zijn afhankelijk van een goed functionerende lever en voldoende nutriënten zoals zwavel, magnesium en B-vitamines.
2. Fase 1-oxidatie (Toxische route – ~5-10%)
Een kleiner deel (~5–10%) wordt verwerkt via Fase 1-enzymen, vooral:
➤ CYP2E1, CYP1A2 en CYP3A4
Deze enzymen zetten paracetamol om in een zeer reactieve en giftige tussenstof genaamd NAPQI (N-acetyl-p-benzoquinonimine). In kleine hoeveelheden is dit geen probleem—zolang er voldoende glutathion beschikbaar is om het te neutraliseren.
⚠️ Bij overdosering of bij verlaagde glutathionniveaus bouwt NAPQI zich op en veroorzaakt oxidatieve schade aan levercellen, wat kan leiden tot acuut leverfalen.
3. Neutralisatie van NAPQI (Glutathionroute)
Het lichaam gebruikt glutathion (GSH) om NAPQI te binden en te ontgiften.
➤ Glutathionconjugatie
- Enzymen: GST (glutathion-S-transferases)
- Cofactoren: GSH, selenium, vitamine C
Als de glutathionvoorraad opraakt—door overdosering, vasten, alcohol, ziekte of genetische variaties—kan NAPQI niet worden geneutraliseerd, wat leidt tot toxiciteit.
🧬 Genen Betrokken bij Paracetamolontgifting
⚠️ Risicofactoren voor Paracetamoltoxiciteit
-
Overdosering (meer dan 4 g per dag bij volwassenen)
-
Chronisch gebruik op hoge dosis
-
Vasten of eiwitarme voeding
-
Overmatig alcoholgebruik (induceert CYP2E1)
-
Genetische variaties in detoxgenen
-
Lage glutathionniveaus (door stress, ziekte, voedingstekort)
🩺 Wat Gebeurt Er bij Een Paracetamoloverdosering?
-
Glucuronidering en sulfatering raken verzadigd.
-
Meer paracetamol gaat via CYP2E1 → meer NAPQI.
-
Glutathion raakt uitgeput.
-
NAPQI bindt aan levercellen → celsterfte.
-
Leverwaarden (ALT, AST) stijgen → acuut leverfalen.
🆘 Bij overdosering wordt N-acetylcysteïne (NAC) gegeven om glutathion aan te vullen en leverbeschadiging te voorkomen.
🌿 Hoe Ondersteun Je de Detox van Paracetamol (Op Veilige Wijze)
Als je af en toe of regelmatig paracetamol gebruikt, kun je je lever ondersteunen met:
✅ Belangrijke Nutriënten:
-
NAC (N-acetylcysteïne) – voor glutathionproductie
-
Vitamines C & E – antioxidanten
-
Selenium – cofactor voor GPX-enzymen
-
Magnesium & B6 – ondersteunen Fase 2-enzymen
-
Zwavelrijke voeding – ui, knoflook, broccoli, spruitjes
✅ Leefstijltips:
-
Vermijd alcohol bij gebruik van paracetamol
-
Zorg voor voldoende voeding en hydratatie
-
Ondersteun leverfunctie met kruiden zoals mariadistel of paardenbloemwortel
-
Gebruik de laagst effectieve dosis, en alleen indien nodig
🧬 Moet Je Je Detoxgenen Laten Testen?
Als je vaak medicatie gebruikt—of gevoelig reageert op paracetamol—kan genetisch onderzoek waardevol zijn:
-
CYP2E1 (Fase 1-oxidatie)
-
UGT1A1, SULT1A1 (Fase 2)
-
GST-genen, GCLC (glutathionmetabolisme)
Zo kun je je detoxstrategie afstemmen op je unieke genetische profiel en risico’s verminderen.
✅ Conclusie
Paracetamol is over het algemeen veilig bij correct gebruik—maar de detoxificatie ervan hangt af van een fijn afgestemde balans van enzymen en antioxidanten. De toxische tussenstof NAPQI wordt alleen gevaarlijk als je glutathionsysteem overbelast of uitgeput raakt.
Door je detoxroutes te ondersteunen, je genetisch profiel te begrijpen en paracetamol verstandig te gebruiken, kun je je lever beschermen en het risico op bijwerkingen minimaliseren—zonder de voordelen van deze veelgebruikte pijnstiller te verliezen.